Section 60 of BSA : कलम 60: ज्या प्रकरणांमध्ये दस्तऐवजांशी संबंधित दुय्यम पुरावा दिला जाऊ शकतो.
The Bharatiya Sakshya Adhiniyam 2023
Summary
दुय्यम पुरावा म्हणजे मूळ दस्तऐवजाच्या अस्तित्वाचे, स्थितीचे किंवा सामग्रीचे पुरावे जेव्हा मूळ दस्तऐवज उपलब्ध नाही किंवा सादर करणे शक्य नाही तेव्हा दिले जाऊ शकतात. हे प्रकरणांमध्ये लागू होते जसे की मूळ दस्तऐवज प्रतिवादीच्या ताब्यात असणे, नष्ट होणे, हरविणे किंवा सार्वजनिक दस्तऐवज असणे. प्रमाणित प्रतिलिपी किंवा लेखी मान्यता हे दुय्यम पुराव्याचे स्वरूप असू शकते.
JavaScript did not load properly
Some content might be missing or broken. Please try disabling content blockers or use a different browser like Chrome, Safari or Firefox.
Explanation using Example
उदाहरण 1:
रवीचा त्याच्या माजी व्यावसायिक भागीदार सुरेशसोबत जमिनीच्या मालकीवरून कायदेशीर वाद आहे. रवीचा दावा आहे की मूळ विक्रीचा दस्तऐवज, जो त्याच्या मालकीचे प्रमाणित करतो, सुरेशच्या ताब्यात आहे. अनेक विनंत्यांनंतरही सुरेश मूळ दस्तऐवज सादर करण्यास नकार देतो. भारतीय साक्ष अधिनियम 2023 च्या कलम 60(a)(i) अंतर्गत, रवी विक्रीच्या दस्तऐवजाची छायाप्रत दुय्यम पुरावा म्हणून न्यायालयात सादर करू शकतो, कारण मूळ दस्तऐवज त्या व्यक्तीच्या ताब्यात आहे, ज्याच्याविरुद्ध दस्तऐवज सिद्ध करायचा आहे.
उदाहरण 2:
प्रिया तिच्या मित्र अनिलला दिलेल्या कर्जाची परतफेड झाल्याचे सिद्ध करण्याचा प्रयत्न करत आहे. मूळ कर्ज करार प्रिया च्या घरातील आगीत नष्ट झाला. भारतीय साक्ष अधिनियम 2023 च्या कलम 60(c) अंतर्गत, प्रिया कर्ज कराराची स्कॅन केलेली प्रत दुय्यम पुरावा म्हणून सादर करू शकते, कारण मूळ नष्ट झाले आहे आणि नुकसान तिच्या स्वतःच्या चुकांमुळे किंवा दुर्लक्षामुळे झालेले नाही.
उदाहरण 3:
दिल्लीतील एका सरकारी कार्यालयात राजेशचा मूळ जन्म प्रमाणपत्र आहे, जे त्याला न्यायालयीन प्रकरणात त्याचे वय सिद्ध करण्यासाठी आवश्यक आहे. कलम 74 अंतर्गत मूळ जन्म प्रमाणपत्र सार्वजनिक दस्तऐवज असल्याने, राजेश प्रमाणित प्रतिलिपी दुय्यम पुरावा म्हणून भारतीय साक्ष अधिनियम 2023 च्या कलम 60(e) अंतर्गत वापरू शकतो.
उदाहरण 4:
मीनाला तिच्या कंपनीच्या गेल्या दहा वर्षांच्या आर्थिक व्यवहारांचे प्रमाण सिद्ध करायचे आहे. मूळ दस्तऐवज अनेक खात्यांच्या पुस्तकांचे आणि नोंदींचे आहेत, जे न्यायालयात सोयीस्करपणे तपासले जाऊ शकत नाहीत. भारतीय साक्ष अधिनियम 2023 च्या कलम 60(g) अंतर्गत, मीनाला एक पात्र लेखापालाने तयार केलेल्या खात्यांचा सारांश दुय्यम पुरावा म्हणून सादर करू शकते, ज्यामुळे आर्थिक व्यवहारांचा सामान्य परिणाम दाखवता येईल.
उदाहरण 5:
विक्रम त्याच्या नियोक्त्यासोबतच्या कराराच्या अटींवर कायदेशीर लढाईत आहे. नियोक्त्याने लेखी स्वरूपात मान्य केले आहे की मूळ करारात विक्रमसाठी अनुकूल असलेल्या काही अटी आहेत. भारतीय साक्ष अधिनियम 2023 च्या कलम 60(b) अंतर्गत, विक्रम मूळ कराराच्या सामग्रीचे प्रमाण सिद्ध करण्यासाठी लेखी मान्यता दुय्यम पुरावा म्हणून वापरू शकतो.