Article 243M of CoI : অনুচ্ছেদ ২৪৩এম: কিছু অঞ্চলে প্রযোজ্য নহয়।

Summary

এই অনুচ্ছেদত উল্লেখ কৰা হৈছে যে সংবিধানৰ অংশ IXৰ বিধানসমূহ নিৰ্ধাৰিত অঞ্চলসমূহ, জনজাতীয় অঞ্চলসমূহ, নাগালেণ্ড, মেঘালয়, মিজোৰাম, মণিপুৰৰ পাহাৰীয়া অঞ্চলসমূহ, আৰু দাৰ্জিলিং জিলাৰ পাহাৰীয়া অঞ্চলসমূহত প্ৰযোজ্য নহ'ব। অৰুণাচল প্ৰদেশত নিৰ্ধাৰিত জাতিসমূহৰ আসন সংৰক্ষণৰ বিধানসমূহ প্ৰযোজ্য নহ'ব। কিন্তু, ৰাজ্যৰ বিধানসভা আৰু সংসদে বিশেষ ক্ষেত্ৰ আৰু সংশোধনসমূহৰ অধীনত এই বিধানসমূহ প্ৰসাৰিত কৰিব পাৰে।

Explanation using Example

উদাহৰণ ১:

ৰবি ঝাৰখণ্ডৰ জনজাতীয় অঞ্চলৰ বাসিন্দা, যি ভাৰতীয় সংবিধানৰ অনুচ্ছেদ ২৪৪ৰ অধীনত নিৰ্ধাৰিত অঞ্চল হিচাপে শ্ৰেণীবদ্ধ। তেওঁ তেওঁৰ অঞ্চলত পঞ্চায়তি ৰাজ প্ৰতিষ্ঠানসমূহৰ প্ৰয়োগৰ বিষয়ে কৌতূহলী। গৱেষণা কৰি, ৰবিয়ে জানিব পাৰে যে সংবিধানৰ অনুচ্ছেদ ২৪৩এম(১)ত পঞ্চায়তসমূহৰ সৈতে সম্পৰ্কিত বিধানসমূহ নিৰ্ধাৰিত অঞ্চলসমূহত প্ৰযোজ্য নহ'ব বুলি উল্লেখ আছে। ইয়াৰ অৰ্থ হ'ল তেওঁৰ অঞ্চলৰ স্থানীয় শাসন পঞ্চায়তি ৰাজ ব্যৱস্থাৰ দ্বাৰা শাসিত নহয়, কিন্তু জনজাতীয় অঞ্চলসমূহৰ বাবে বিশেষভাৱে নিৰ্ধাৰিত আইনসমূহৰ দ্বাৰা শাসিত।

উদাহৰণ ২:

মেঘনা নাগালেণ্ড ৰাজ্যত বাস কৰে আৰু স্থানীয় শাসনত অংশগ্ৰহণ কৰিবলৈ আগ্ৰহী। তেওঁ আৱিষ্কাৰ কৰে যে পঞ্চায়তি ৰাজ ব্যৱস্থা, যি ভাৰতৰ বহু অংশত প্ৰচলিত, তেওঁৰ ৰাজ্যত প্ৰযোজ্য নহয়। অনুচ্ছেদ ২৪৩এম(২)(a) অনুসৰি, নাগালেণ্ড, মেঘালয় আৰু মিজোৰাম ৰাজ্যসমূহ সংবিধানৰ অংশ IXৰ বিধানসমূহৰ পৰা অব্যাহতি পোৱা। ইয়াৰ পৰিৱৰ্তে, এই ৰাজ্যসমূহত স্থানীয় শাসন প্ৰথাগত জনজাতীয় পৰিষদসমূহ আৰু তেওঁলোকৰ প্ৰচলিত আইনসমূহৰ দ্বাৰা পৰিচালিত।

উদাহৰণ ৩:

মণিপুৰৰ পাহাৰীয়া অঞ্চলসমূহত, য'ত জিলা পৰিষদসমূহ আছে, অনিলৰ দৰে বাসিন্দাসকল এই পৰিষদসমূহৰ দ্বাৰা শাসিত হয়, পঞ্চায়তি ৰাজ ব্যৱস্থাৰ দ্বাৰা নহয়। অনুচ্ছেদ ২৪৩এম(২)(b)ত উল্লেখ কৰা হৈছে যে পঞ্চায়তসমূহৰ সৈতে সম্পৰ্কিত বিধানসমূহ এই পাহাৰীয়া অঞ্চলসমূহত প্ৰযোজ্য নহ'ব। অনিলৰ স্থানীয় শাসন বিশেষ আইনৰ অধীনত স্থাপিত জিলা পৰিষদসমূহৰ দ্বাৰা পৰিচালিত হয়, যিয়ে পাহাৰীয়া অঞ্চলসমূহৰ বিশেষ প্ৰয়োজন আৰু প্ৰচলিত নিয়মসমূহক সন্মান কৰে।

উদাহৰণ ৪:

পশ্চিম বংগৰ দাৰ্জিলিং জিলাত বাস কৰা প্ৰিয়াই জানে যে দাৰ্জিলিং গোৰ্খা হিল কাউন্সিলৰ উপস্থিতিৰ বাবে তেওঁৰ জিলাত এক বিশেষ শাসন গঠন আছে। অনুচ্ছেদ ২৪৩এম(৩)(a)ত স্পষ্ট কৰা হৈছে যে জিলা স্তৰৰ পঞ্চায়তসমূহৰ সৈতে সম্পৰ্কিত বিধানসমূহ দাৰ্জিলিংৰ পাহাৰীয়া অঞ্চলসমূহত প্ৰযোজ্য নহ'ব। ইয়াৰ অৰ্থ হ'ল দাৰ্জিলিং গোৰ্খা হিল কাউন্সিলৰ নিজৰ কাৰ্য আৰু ক্ষমতাসমূহ আছে, যিয়ে ইয়াৰ দ্বাৰা শাসিত আইনসমূহত উল্লেখ কৰা হয়, যিয়ে স্থানীয় শাসনক অঞ্চলৰ বিশেষ প্ৰয়োজনসমূহৰ সৈতে মিলাই সজ্জিত কৰে।

উদাহৰণ ৫:

অৰুণাচল প্ৰদেশৰ বাসিন্দা অৰুণ স্থানীয় শাসনত নিৰ্ধাৰিত জাতিসমূহৰ বাবে আসন সংৰক্ষণৰ বিষয়ে আগ্ৰহী। তেওঁ আৱিষ্কাৰ কৰে যে অনুচ্ছেদ ২৪৩এম(৩A)ত উল্লেখ কৰা হৈছে যে পঞ্চায়তসমূহত নিৰ্ধাৰিত জাতিসমূহৰ বাবে আসন সংৰক্ষণৰ সৈতে সম্পৰ্কিত বিধানসমূহ অৰুণাচল প্ৰদেশত প্ৰযোজ্য নহ'ব। ইয়াৰ অৰ্থ হ'ল ৰাজ্যত বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ স্থানীয় শাসনত প্ৰতিনিধিত্ব আৰু অংশগ্ৰহণ নিশ্চিত কৰাৰ বাবে নিজৰ ব্যৱস্থা আৰু নীতি আছে, যিবোৰ আন ৰাজ্যসমূহত প্ৰযোজ্য সাধাৰণ বিধানসমূহৰ পৰা পৃথক।

উদাহৰণ ৬:

মিজোৰামৰ বিধানসভাই সংবিধানৰ অংশ IXৰ বিধানসমূহ ৰাজ্যৰ কিছু অংশলৈ প্ৰসাৰিত কৰিবলৈ সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰে। অনুচ্ছেদ ২৪৩এম(৪)(a) অনুসৰি, এইটো কৰিব পাৰি যদি বিধানসভাই মুঠ সদস্যৰ সংখ্যাগৰিষ্ঠ আৰু উপস্থিত আৰু ভোটদান কৰা সদস্যৰ কমেও দুই-তৃতীয়াংশৰ সংখ্যাগৰিষ্ঠতাৰে এক প্ৰস্তাৱ গৃহীত কৰে। ইয়াৰ দ্বাৰা ৰাজ্যই পঞ্চায়তি ৰাজ ব্যৱস্থাক বিশেষ অঞ্চলসমূহত গ্ৰহণ কৰিবলৈ সক্ষম হয়, আন অঞ্চলসমূহৰ বিশেষ শাসন প্ৰয়োজনসমূহৰ সন্মান দি।

উদাহৰণ ৭:

ভাৰতৰ সংসদে ওড়িশাৰ এক নিৰ্ধাৰিত অঞ্চললৈ অংশ IXৰ বিধানসমূহ প্ৰসাৰিত কৰিবলৈ সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰে। অনুচ্ছেদ ২৪৩এম(৪)(b) অনুসৰি, সংসদে আইনৰ দ্বাৰা এইটো কৰিব পাৰে, যি আইনত নিৰ্ধাৰিত অঞ্চললৈ প্ৰযোজ্য বিশেষ ক্ষেত্ৰ আৰু সংশোধনসমূহ উল্লেখ কৰা হয়। ইয়াৰ দ্বাৰা নিশ্চিত কৰা হয় যে পঞ্চায়তি ৰাজ ব্যৱস্থাক এনে এক পদ্ধতিত প্ৰয়োগ কৰা হয় যিয়ে সেই অঞ্চলৰ জনজাতীয় জনসংখ্যাৰ বিশেষ সাংস্কৃতিক আৰু প্ৰশাসনিক প্ৰয়োজনসমূহৰ সন্মান কৰে।