ਧਾਰਾ 318: ਧੋਖਾਧੜੀ। | The Bharatiya Nyaya Sanhita 2023

Summary

ਧਾਰਾ 318 ਅਨੁਸਾਰ, ਜੇ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਠੱਗ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਪਤੀ ਦੇਣ ਲਈ, ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਕਰਨ ਜਾਂ ਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਰੀਰਕ, ਮਾਨਸਿਕ, ਇੱਜ਼ਤ ਜਾਂ ਸੰਪਤੀ ਵਿੱਚ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਧੋਖਾਧੜੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਤੱਕ ਦੀ ਕੈਦ, ਜੁਰਮਾਨਾ ਜਾਂ ਦੋਹਰਾ ਸਜ਼ਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਧੋਖਾਧੜੀ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਉਸ ਦੇ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਬੱਧ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਸਜ਼ਾ ਪੰਜ ਸਾਲ ਤੱਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਧੋਖਾਧੜੀ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਸੰਪਤੀ ਨੂੰ ਸੌਂਪਣ, ਕੀਮਤੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਜਾਂ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਸਜ਼ਾ ਸੱਤ ਸਾਲ ਤੱਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

JavaScript did not load properly

Some content might be missing or broken. Please try disabling content blockers or use a different browser like Chrome, Safari or Firefox.

Explanation using Example

ਉਦਾਹਰਣ 1:

ਰਾਹੁਲ, ਮੁੰਬਈ ਦਾ ਨਿਵਾਸੀ, ਝੂਠ ਮੋਹਰਾ ਬਣ ਕੇ ਕਿ ਉਹ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹੈ, ਪ੍ਰਿਆ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਕਾਰ ਕ੍ਰੈਡਿਟ 'ਤੇ ਵੇਚਣ ਲਈ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰੇਗਾ। ਰਾਹੁਲ ਦਾ ਪ੍ਰਿਆ ਨੂੰ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਮਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਕਾਰ ਨਾਲ ਗਾਇਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਹੁਲ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਨਿਆਂ ਸੰਹਿਤਾ 2023 ਦੀ ਧਾਰਾ 318 ਅਧੀਨ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਉਦਾਹਰਣ 2:

ਸਨੇਹਾ, ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੁਕਾਨਦਾਰ, ਰਮੇਸ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗਹਿਣਾ ਵੇਚਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਖਾਲਿਸ ਸੋਨੇ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ, ਗਹਿਣਾ ਸੋਨੇ ਦੀ ਪਲਟਾਈ ਹੈ ਅਤੇ ਖਾਲਿਸ ਸੋਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਨੇਹਾ ਜਾਣ-ਬੁੱਝ ਕੇ ਰਮੇਸ਼ ਨੂੰ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਗਹਿਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੀਮਤ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਰਮੇਸ਼ ਇਸ ਲਈ ਵਾਧੂ ਕੀਮਤ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਨੇਹਾ ਨੇ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਉਦਾਹਰਣ 3:

ਵਿਕਰਮ, ਬੈਂਗਲੋਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਉਪਾਰੀ, ਅੰਜਲੀ ਨੂੰ ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੇ ਕਪੜੇ ਦਾ ਨਕਲੀ ਨਮੂਨਾ ਦਿਖਾ ਕੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਆਰਡਰ ਦੇਣ ਲਈ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅਸਲ ਕਪੜਾ ਸੌਂਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਨਮੂਨੇ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵਿਕਰਮ ਨੇ ਜਾਣ-ਬੁੱਝ ਕੇ ਅੰਜਲੀ ਨੂੰ ਠੱਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਉਦਾਹਰਣ 4:

ਅਰਜੁਨ, ਕੋਲਕਾਤਾ ਦਾ ਨਿਵਾਸੀ, ਇੱਕ ਗਹਿਣੇ ਦੀ ਦੁਕਾਨਦਾਰ, ਮੀਰਾ, ਨੂੰ ਨਕਲੀ ਹੀਰੇ ਦੀ ਅੰਗੂਠੀ ਗਿਰਵੀ ਰੱਖ ਕੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅਸਲ ਹੀਰਾ ਹੈ। ਮੀਰਾ, ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਕੇ ਕਿ ਅੰਗੂਠੀ ਅਸਲ ਹੈ, ਅਰਜੁਨ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਉਧਾਰ ਦੇਂਦੀ ਹੈ। ਅਰਜੁਨ ਨੇ ਜਾਣ-ਬੁੱਝ ਕੇ ਮੀਰਾ ਨੂੰ ਠੱਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਉਦਾਹਰਣ 5:

ਰਵੀ, ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਵਿਕਾਸਕਰਤਾ, ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ, ਸੁਰੇਸ਼ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਉਧਾਰ ਦੇਣ ਲਈ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਝੂਠਾ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਕਰੇਗਾ। ਰਵੀ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਵਾਪਸ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਮਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਪੈਸੇ ਨੂੰ ਨਿੱਜੀ ਖਰਚੇ ਲਈ ਵਰਤਦਾ ਹੈ। ਰਵੀ ਨੇ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਉਦਾਹਰਣ 6:

ਮਨੋਜ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ, ਖਰੀਦਦਾਰ, ਰਾਜੇਸ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੇ ਗੰਢਮ ਸੌਂਪਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਅਗੇਤੀ ਭੁਗਤਾਨ ਲਈ। ਮਨੋਜ ਦਾ ਗੰਢਮ ਸੌਂਪਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਅਗੇਤੀ ਭੁਗਤਾਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਕਸਦਾਂ ਲਈ ਵਰਤਦਾ ਹੈ। ਮਨੋਜ ਨੇ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਉਦਾਹਰਣ 7:

ਕਿਰਨ, ਚੇਨਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਠੇਕੇਦਾਰ, ਝੂਠਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਨਿਰਮਾਣ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਪੂਰਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਗਾਹਕ, ਸ਼ਵੇਤਾ ਤੋਂ ਭੁਗਤਾਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਅਧੂਰਾ ਹੈ। ਕਿਰਨ ਨੇ ਜਾਣ-ਬੁੱਝ ਕੇ ਸ਼ਵੇਤਾ ਨੂੰ ਠੱਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਉਦਾਹਰਣ 8:

ਦੀਪਕ, ਜੈਪੁਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਾਇਦਾਦ ਡੀਲਰ, ਸੁਨੀਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਾਇਦਾਦ ਵੇਚਦਾ ਹੈ, ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉਹੀ ਜਾਇਦਾਦ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਖਰੀਦਦਾਰ, ਅਨੀਲ ਨੂੰ ਵੇਚ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਦੀਪਕ, ਸੁਨੀਲ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਵੇਚਣ ਦੀ ਗੱਲ ਦੱਸੇ ਬਿਨਾਂ, ਸੁਨੀਲ ਤੋਂ ਭੁਗਤਾਨ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਦੀਪਕ ਨੇ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।